آشنایی با گیاه بادرنجبویه

اشتراک گذاری:

نویسنده: مریم علی آبادی

کارشناس ارشد علوم گیاهی، گیاهان دارویی

چکیده:

بادرنجبویه (Melissa officinalis) گیاهی با رایحه لیمو است که از همان خانواده نعناع است که از آن در مناطق بومی جنوب اروپا، حوضه مدیترانه، ایران و آسیای میانه در یونان باستان و روم برای درمان زخم ها استفاده می شود. این گیاه بطور خودرو در نواحی مختلف مثل کوهستان ها، حاشیه باغ ها، بیشه ها و بالاخره تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری می روید. فواید آن برای کنترل استرس، ضد ویروس، کمک به خواب، تقویت حافظه و مضرات آن، شامل افراد مبتلا به اختلالات هورمون های تیروئیدی، مبتلا به آب سیاه چشم، حساس به آسپیرین و کودکان می باشد. زنان باردار و شیرده نباید بادرنجبویه مصرف کنند. بادرنجبویه با داروهای ضد صرع، داروهای باربیتورات مثل فنوباربیتال، داروهای بنزودیازپین مثل آلپرازولام و دیازپام، داروهای خواب آور، ضد افسردگی های سه حلقه ای تداخل دارویی دارد.

در مقالات قبلی در مورد لزوم آشنایی مختصر و کاربردی درمورد گیاهان دارویی با توجه نیاز امروز صحبت کردیم . در این مقاله و مقالات آینده سعی داریم با چندین گیاه مفید دارویی، طریقه استفاده، مواد موثره و مضرات آن ها آشنا شویم .
یکی از آسان ترین راه های استفاده از گیاهان دارویی تهیه دمنوش های گیاهی است .

قبل از انتخاب دمنوش و گنجاندن آن در برنامه غذایی لازم است به نکات زیر توجه کنید :

۱. طبیعت ذاتی خود را تا حدودی بشناسید.
۲. از بیماری های خود آگاه باشید و اگر به داشتن نوعی بیماری مزمن یا ژنتیکی (مثل دیابت و بیمارهای قلبی و فشار خون و بیماری های هورمونی …) شک دارید از عدم ابتلا مطمئن شوید.
۳. از دمنوش های استاندارد استفاده کنید و یا از عطاری هایی معتبر که اصول بهداشتی را رعایت می کنند دمنوش را خریداری کنید.
۴. به زمان استفاده از دمنوش دقت کنید.
۵. از گیاهان کهنه استفاده نکنید.
۶. در مصرف زیاده روی نکنید.
بادرنجبویه (Melissa officinalis) گیاهی با رایحه لیمو است که از همان خانواده نعناع است. این گیاه به طور طبیعی حاوی ترکیبات فعال مختلفی از جمله اسید رزمارینیک، فلاونوئیدها و تری ترپن ها است. از مرهم بادرنجبویه بومی جنوب اروپا، حوضه مدیترانه، ایران و آسیای میانه در یونان باستان و روم برای درمان زخم ها استفاده می شود.
در قرن هفدهم، انجمن گیاهان دارویی انگلیس برای اولین بارادعا کردند که مصرف این می تواند باعث بهبود خلق و خو شود. آزمایش های بالینی نشان داده اند که عصاره های بادرنجبویه استاندارد شده به اسید رزمارینیک فواید واضحی را در رابطه با حافظه و عملکرد شناختی نشان داده اند.

دامنه انتشار گیاه

این گیاه بطور خودرو در نواحی مختلف مثل کوهستان ها، کنار جاده ها، سایه درخت ها، پای دیوارها، حاشیه باغ ها، بیشه ها و بالاخره تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری می روید.

ترکیبات شیمیایی و خواص دارویی بادرنجبویه

این گیاه چند ساله و زردرنگ بین ۷۰ تا ۱۵۰ سانتی متر رشد می کند و به صورت خوشه ای می روید. برگ، گل ها و ساقه این گیاه خاصیت دارویی دارد.
مهم ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را «سیترونلال»(۲۰ تا۵۰ درصد) تشکیل می دهد از ترکیبات دیگر اسانس می توان از «سیترال»، «ژرانیول»، «لینالول» و «استات اوگنول» نام برد.

اسانس به مقدار بسیار کم حاوی موادی نظیر «اسید رزماری » اسید فنولیک یک کربنه و فلدونوئید است و همچنین دارای مواد پکتیکی می باشد. اسانس ملیس مایعی بی رنگ یا به رنگ زرد روشن یا زرد مایل به خاکستری و دارای بوی بسیار مطبوع شبیه بوی لیمو می باشد. این بو مخصوصا اگر اسانس از برگ گیاه قبل از گل دادن به دست آمده باشد محسوس تر است.

بادرنجبویه در طب ایرانی

بادرنجبویه دارای طبیعت گرم و خشک بوده و گیاهی باخواص فراوان از جمله مفرح، تقویت کننده قلب، مغز و حواس، ضدعفونی کننده، ضد حساسیت و آلرژی، ضد خارش، هضم کننده، خونساز، بازکننده انسداد عروق مغزی بوده و در رفع غش، سکسکه، تحلیل سودا، بیماریهای کلیه، روماتسیم ونقرس(استفاده خارجی از روغن بادرنجبویه) موثر می باشد.

۸ مزیت برتر مرهم لیمو برای سلامتی عبارتند از:

تقویت روحیه: تحقیقات نشان داده است که دوز ۶۰۰ میلی گرم در روز منجر به کاهش اثرات خلقی منفی و ایجاد آرامش روحی میشود.

کنترل استرس: در مطالعه اخیر عصاره بادرنجبویه با دوز ۳۰۰ میلی گرم دو بار در روز به گروهی از افراد استرس زده با اضطراب خفیف تا متوسط و اختلالات خواب داده شد. این مطالعه نشان داد که بادرنجبویه ۱۸٪ اضطراب را کاهش می دهد، علائم مرتبط با اضطراب را ۱۵٪ و بی خوابی را ۴۲٪ کاهش می دهد.

ضد ویروس: تجویز کرم تهیه شده ازعصاره خشک شده از برگهای Melissa officinalis L، در طی عود حاد تبخال لب به طور قابل توجهی شدت علائم مرتبط با این ویروس را کاهش می دهد.

مقابله با رادیکال های آزاد: نتایج تحقیقات بیولوژیکی نشان داده است که اسید رزمارینیک (در بادرنجبویه)، بسته به غلظت، اکسیژن فعال داخل سلولی (ROS) را در سلولهای کراتینوسیت انسانی کاهش می دهد و باعث زنده ماندن سلول تحت استرس اکسیداتیو می شود.

کمک به خواب: در افرادی که از مشکلات خواب ناشی از استرس رنج می برند، ثابت شده است که بادرنجبویه با دوز ۳۰۰ میلی گرم دو بار در روز و تقریباً به مدت دو هفته می تواند خواب را بهبود بخشد.

تاثیر در درمان آلزایمر: عصاره بادرنجبویه در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط مورد بررسی قرار گرفته است. بعد از چهار ماه درمان مشخص شد که نتیجه قابل توجهی در روند بهبود این بیماران دارد.

تقویت حافظه: عصاره بادرنجبویه با اثرگذاری بر گیرنده های عصبی، باعث بالا بردن سطح هوشیاری و حافظه افراد می شود.

مقوی قلب: بادرنجبویه تسکین‌دهنده و آرام‌بخش است. به همین دلیل هم برای مقابله با گرفتگی‌های عضلانی مفید است. برگ‌های بادرنجبویه روی گیرنده‌های گابا (GABA) تأثیر می‌گذارند. این گیرنده‌ها در عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی کنترل کننده‌ی سیستم عصبی اختلال ایجاد می‌کنند به طوری که فعالیت آن‌ها را افزایش داده و به این ترتیب مانع از فعالیت درست سیستم عصبی مرکزی می‌شوند که وظیفه‌ی آرامش عضلات را بر عهده دارد.

زمانی که تپش قلب نیز به واسطه‌ی استرس و فشارهای روحی افزایش می‌یابد این گیاه می‌تواند کارساز باشد. دوز ۳۰۰ میلی گرم در روز برای درمان مناسب است.

طرز تهیه دم نوش بادرنجبویه

مقدار و روش مصرف بادرنجبویه:

روزی دو بار، هر بار حدود ۵ گرم از برگ بادرنجبویه را، با یک لیوان آب جوش به مدّت ۱۵ دقیقه روی بخار دم کنید. سپس، یک ساعت پیش از غذا یا دو ساعت پس از غذا بنوشید.

مضرات بادرنجبویه

گیاه بادرنجبویه برای افراد مبتلا به اختلالات هورمون های تیروئیدی، افرد مبتلا به آب سیاه چشم، افراد حساس به آسپیرین و کودکان مضر است.

زنان باردار و شیرده نباید بادرنجبویه مصرف کنند. مضرات عرق بادرنجبویه نیز مانند گیاه بادرنجبویه است. بادرنجبویه با داروهای ضد صرع، داروهای باربیتورات مثل فنوباربیتال، داروهای بنزودیازپین مثل آلپرازولام و دیازپام، داروهای خواب آور، ضد افسردگی های سه حلقه ای، متی مازول، پروپیل تیویوراسیل، لوتیروکسین، لووکسیل، دیفن هیدرآمین تداخل دارویی دارد.